Türkiye'de Süs Bitkisi Yetiştiriciliği

Türkiye, süs bitkileri yetiştiriciliğinde uygun iklimsel ve coğrafi koşulları, pazar ülkelere yakınlığı ve ucuz işgücüne sahip olması gibi nedenlerle önemli avantajlara sahiptir.

Türkiye’de ticari anlamda kesme çiçek üretimi,  1940’lı yıllarda İstanbul ve çevresinde başlamış, daha sonra Yalova da önemli bir üretim merkezi konumuna gelmiştir. 1985 yılından itibaren Antalya’dan yapılmaya başlayan kesme çiçek ihracatı, çiçek üretim alanlarını bu bölgede hızla artırmıştır. İhracata yönelik üretimin dolaylı yollarla teşvik edilmesi ve bitki materyali ithaline getirilen kolaylıklar, kesme çiçek üretim alanı ve miktarında önemli artışların ortaya çıkmasını sağlamıştır.

Türkiye’de 2009 yılında toplam 3.359 ha. alanda süs bitkileri üretimi yapılmaktadır. Üretim alanlarının yıllara göre değişimi aşağıdaki tabloda verilmiştir. 2000-2001 sezonunda toplam 1.392 ha olan süs bitkileri üretim alanı, 2008-2009 sezonunda 3.359 hektara yükselmiştir.
 

Tablo : Türkiye Süs Bitkileri Üretim Alanları (da)

Kaynak: T.C.  Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

 

2009 yılı verilerine göre Türkiye süs bitkileri üretiminin % 62’sini iç ve dış mekan bitkileri, % 36’sını kesme çiçekler, % 2’sini doğal çiçek soğanları oluşturmaktadır.

 

Tablo : Türkiye Süs Bitkileri Üretim Alanları (ha)

Kaynak: T.C.  Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
 

Türkiye’de 28 ilde süs bitkileri üretimi yapılmaktadır. Üretimin en fazla yapıldığı iller sırasıyla İzmir, Sakarya, Antalya, Yalova, Bursa ve Isparta’dır.

Antalya ve İzmir kesme çiçek üretiminde en önemli illerdir. Marmara ve Ege Bölgesinde (İstanbul, Yalova, İzmir, Aydın) yapılan kesme çiçek üretimi genellikle iç pazara yöneliktir. Antalya bölgesinde ise çoğunluğu seralarda olmak üzere yüksek kaliteli ve ihracata yönelik üretim yapılmaktadır.

Sakarya, Yalova, İstanbul, Adana, Osmaniye iç ve dış  mekan bitkileri üretiminde önemli yere sahiptir. Sakarya bölgesi de istatistiklerden görülmeyen ama son 5 yıldır çok önemli dış mekan süs bitkileri üretimi yapılan bir bölgedir. Bu bölgede üretimin ihracata yönelik konumlandırıldığı 500 hektara yakın üretim alanı bulunmaktadır. Özellikle Sakarya merkez olmak üzere Arifiye, Sapanca, Pamukova ilçelerinde yoğun üretim alanları görülmektedir.
 

Tablo : İllere Göre Süs Bitkileri Üretimi 2009

Kaynak: T.C.  Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
 

Türkiye süs bitkileri üretimi itibariyle dünya üretiminde yaklaşık binde 7’lik bir paya sahiptir.  

Kesme Çiçekler  

2009 yılında Türkiye’de toplam 1.212 ha alanda kesme çiçek üretimi yapılmaktadır. Örtüaltı alan üretim alanının üçte ikisini oluşturmaktadır. Seralarda yapılan üretimin büyük çoğunluğu ihracata yöneliktir. Ülkemizde kesme çiçek üretimi Marmara, Ege ve Akdeniz Bölgelerinde yer alan mikroklimatik alanlarda yoğunlaşmaktadır. Ayrıca kıyı bölgelerinden içerde yayla kesimlerinde yaz aylarında yüksek kaliteli karanfil ağırlıklı üretim de yapılmaktadır. Bu sayede yılın 10 ayı karanfil üretilebilmektedir.

Kesme çiçek üretiminde, türler itibariyle karanfil, gül ve gerbera önde gelmektedir. Bunların toplam kesme çiçek üretim alanlarından aldığı pay sırasıyla % 63, % 15 ve % 10’dur. 

Kesme çiçek üretimi yapısal özellikleri açısından, işçilik yoğun bir tarımsal üretim biçimidir ve az yatırımla çok istihdam yaratan bir alandır. Özellikle iç tüketime yönelik üretim yapan işletmeler büyük ölçüde aile işletmeleri olup, aile bireylerine iş yaratmaktadır.
 

2- TÜRKİYE’NİN  SÜS BİTKİLERİ İHRACATI

Türkiye süs bitkileri ihracatındaki ana ürün grupları canlı bitkiler (iç ve dış mekan bitkileri,  fideler, fidanlar), kesme çiçekler, çiçek soğanları, yosunlar ve ağaç dallarıdır.

Türkiye’den süs bitkileri ihracatı 20 yıl önce başlamıştır ve her yıl düzenli gelişim göstermektedir. Türkiye’nin süs bitkileri ihracatının yıllar itibariyle gelişimi aşağıdaki tabloda verilmektedir.
 

Tablo: Türkiye Süs Bitkileri İhracatı

Kaynak: T. C. Ekonomi Bakanlığı

Grafik: Türkiye’nin Süs Bitkileri İhracatının Gelişimi

2010 yılı ihracat rakamlarına göre Türkiye süs bitkileri ihracatının % 47’sini kesme çiçekler oluşturmaktadır. Kesme çiçekleri sırasıyla  canlı bitkiler (% 39), yosun ve ağaç dalları (% 11)  ve çiçek soğanları ( %3) izlemektedir.
 

Tablo: Türkiye’nin Süs Bitkileri İhracatı

Kaynak: T. C. Ekonomi Bakanlığı
 

Süs bitkileri ihracatında en önemli mal grubu kesme çiçeklerdir. Kesme çiçeklerde, son yıllarda yayla bölgesinde başlayan ihracata yönelik üretim sayesinde yıl boyu yüksek kaliteli çiçek ihracatı yapılmasına olanak sağlanmaktadır. Karanfil, gerbera, krizantem, gypsophila, solidago, lilium, lisianthus, ranunculus, anemone ve değişik türlerde yeşilliklerden oluşan kesme çiçekler toplam süs bitkileri ihracatının % 47’sini oluşturmaktadır. Son yıllarda süs bitkileri çelik ve köklü fideleri ile çelenk, yeşillik ve hazır buket üretim ve ihracatı da gelişmektedir.

Yosunlar ve ağaç dalları grubunda yer alan çelenklerin ihracatında da artış görülmektedir. Noel dönemlerine yönelik yeşilliklerden oluşan çelenk yapımı yeni bir tür olarak üretilmeye ve ihraç edilmeye başlanmıştır. Çelenk ihracatında önemli pazarlarımız Hollanda ve Almanya’dır.

Türk ihracatçıları Türkiye’nin coğrafi konumu ve büyük tüketim merkezlerine yakınlığının avantajını kullanmaktadır.  Türk çiçekleri dünya üzerinde 55’ten fazla ülkeye ihraç edilmektedir.

Son yıllarda Canlı bitkiler grubunda yer alan süs bitkileri çelik ve köklü fideleri, dış mekan –peyzaj bitkileri ihracatı da yurtdışı müteahhitlik hizmetlerindeki gelişmelere paralel olarak artmaya devam etmektedir.  Türkiye’deki süs bitkileri sektöründe yatırım kararı veren firmalar için modern, bilgisayar kontrollü ve her türlü donanıma sahip yüksek teknolojili seralarda üretim yapılabilecek bir ortam mevcuttur.
 

Tablo: Türkiye Süs Bitkileri ihracatı  (2010)

Kaynak: T. C. Ekonomi Bakanlığı
 

Türkiye’de süs bitkileri sektörü % 95 oranında yüksek katma değer ve yüksek istihdam yaratan bir sektördür. Sektörün sadece ihracat kısmında 25 bin kişi istihdam edilmekte olup, sektördeki dolaylı istihdam ise yaklaşık 300.000 kişidir. Sektör ülkedeki sosyal yapıya da yeni iş alanlarının yaratılması ve istihdam edilen kesimlere barınma ve eğitim imkanları sağlanması ile katkı sağlamaktadır.